پتینه چیست و چه کاربردی در طراحی انواع محصولات هنری دارد
در این مقاله به پتینه پرداخته‌ایم، واژه‌ای که ارزشمندی، قدمت و زیبایی یک شی را تداعی می‌کند. قدمتی که می‌توان آن را با رنگ سبز فوق العاده تشکیل شده روی مجسمه عتیقه برنزی یا بافت آبی رنگ دری از جنس مس توصیف کرد.
- پتینه چیست ؟
- تاریخچه، کاربرد، ترکیبات انواع پتینه چیست ؟
- پتینه کاری چیست ؟
- پتینه میکروسمنت چیست ؟
سوالاتیست که در ادامه به آن پاسخ داده‌ایم.
پتینه چیست ؟
پتینه ( Patina )، در لغت به معنی تشکیل لایه‌ای نازک بر سطح جسم با گذر زمان است. لایه‌ای که می‌تواند بر روی مواد مختلفی مانند فلز، چوب یا سنگ هنگامی که در معرض هوا، آب و سایر عوامل محیطی هستند، ایجاد شود. و اغلب به دلیل ظاهر منحصر به فرد و قدیمی‌اش ارزشمند است.
پتینه در معنای مصطلح نیز به لایه نازک آبی یا سبز رنگی ( اغلب سبز رنگ ) اطلاق می‌شود که، بطور طبیعی بر فلزاتی نظیر مس، برنج و برنز، و در اثر واکنش با هوا یا اسید تشکیل می‌گردد. از نگاهی دیگر پتینه، تغییر رنگ طبیعی و سطحی یک فلز بر اثر پیر شدن است، که با ایجاد یک نوع لایه روی سطح، همراه است.
Patina ( پتینه )، از نقطه نظر هنری همچنین، نقش‌ها و بافت‌های رنگی‌ای است که هنرمندان و طراحان، از طریق فرآیند پتینه‌کاری، بطور مصنوعی بر اشیا مختلف ایجاد می‌کنند، تا به آن‌ها قدمت و زیبایی بخشند. گاهی واژه پتینه را به تنهایی در مفهوم پتینه کاری و هنر کهنه کردن اشیا و فضا بکار می‌برند.
پتینه کاری چیست ؟
پتینه کاری زمینه‌ای از هنر است که در آن به کمک تکنیک‌های مختلف و فرآیندهای شیمیایی، بافت‌ها، رنگ‌ها و طرح‌های پتینه را روی اشیا ( فلز، چوب و غیره ) بطور مصنوعی اعمال می‌کنند، و قدمت را روی اجسام گوناگون شبیه‌سازی می‌نمایند. از جمله متدهای پتینه کاری می‌توان به استفاده از روش‌های مختلف برای افزایش سرعت اکسیداسیون فلزات و اعمال لعاب‌های چوبی خاص، جهت ایجاد حس فرسودگی و قدمت در چوب، اشاره کرد.
پتینه کاری در صنعت ساختمان نیز به مجموعه اقداماتی گفته می‌شود که برای القای حس قدمت به فضا انجام می‌گردد و از جمله آن می‌توان به اعمال طرح‌های برجسته روی دیوار، استفاده از رنگ‌ها و متریال خاص ( میکروسمنت پتینه )، برای دیوارها و کف، و گچ‌بری‌های برجسته و تخت روی سقف اشاره کرد.
سایر مطالب مرتبط
- معرفی ۷ طراح داخلی معروف معاصر و قدیمی
- قیمت و خرید میز بتنی
- قیمت و خرید میز پذیرایی و میز وسط
تاریخچه پتینه
تاریخچه پتینه را، از اولین مفاهیمش تا چگونگی خلق هنر محبوب پتینه کاری، می‌توان به صورت زیر طبقه‌بندی کرد:
- ریشه کلمه پتینه ( Patina )، به کلمه ایتالیایی “patinato” به معنای “لایه کم عمقی از رسوب بر روی سطح” و قرن هفدهم باز می‌گردد. این واژه در آن دوران، اصطلاحی در میان نقاشان بود. که به تن‌های سیاه رنگ ایجاد شده روی نقاشی‌ها، در گذر زمان، اشاره داشت.
- با گذر زمان مفهوم پتینه تغییر پیدا کرد و از این واژه برای اشاره به لایه سبز رنگ ایجاد شده در مرور زمان، روی سطح مس و آلیاژهای مس، نظیر برنز، استفاده شد. تصور بر این است که این مفهوم با مشاهده شکل‌گیری لایه نازک سبز رنگ بر روی ظروف مسی، و با توجه به واژه لاتین پتینه، به معنای یک ظرف کم عمق، خلق شده است.
- پیش از آن‌که کاربرد واژه پتینه، برای اشاره به محصولات خوردگی برنزهای باستانی رایج شود. برای بیان این مفهوم از کلمات دیگری نظیر Aerugo یا زنگ برنز، ( مشاهده شده در نوشته‌های پلینی، نویسنده قرن اول پس از میلاد )، استفاده می‌شده است.
- اواسط قرن ۱۸، علم باستان شناسی توسعه پیدا کرد و محبوبیت اشیا عتیقه برنزی تغییر رنگ یافته، بر اثر مدفون شدن در خاک، افزایش یافت. و بدین ترتیب مفهوم پتینه که توسط ایتالیایی‌ها خلق شده بود، در میان انگلیسی زبانان رایج شد.
- در قرن ۱۹، مجسمه‌های باستانی برنزی بطور دقیق بررسی شدند و طیف گسترده‌ای از محصولات خوردگی شناسایی گردیدند. در این دوران بود که هنر پتینه کاری مجسمه‌های برنزی با روش‌های شیمیایی، معمول شد و پتینه به اصطلاحی پذیرفته شده برای محصولات خوردگی رنگی در برنزها، تبدیل گشت.
- کلمه پتینه در قرن بیستم، به مفاهیم بیشتر گسترش پیدا کرد. بطور مثال، این اصطلاح برای توصیف قدمت چرم با کیفیت بالا نیز استفاده می‌شود.
جالب است بدانید
در طول تاریخ همواره تلاش‌های بسیاری شده است تا با بکارگیری هنر پتینه کاری، رنگ‌هایی زیبا و خاص در فلزات خلق شود. و هنرمندان ژاپنی در بکارگیری روش‌های پیچیده پتینه کاری و تولید رنگ‌های خاص و منحصر به فرد از آلیاژهای مس همواره پیشگام بوده و سابقه طولانی دارند.
کاربرد پتینه چیست ؟
پتینه، در ابتدای تولدش لایه‌ای با رنگ منحصر به فرد بود که بطور طبیعی روی سطح ایجاد می‌شد. اما زیبایی، قدمت و ارزشی که به اشیا اضافه می‌کرد، موجب شد تا، فلزکاران و هنرمندان آن را با روش‌های شیمیایی و بطور مصنوعی بر آثار خود اعمال کنند. و بدین ترتیب بود که پتینه در دنیای مدرن و طراحی محصولات هنری مورد استفاده قرار گرفت. در زیر چند نمونه از کاربردهای پتینه را آورده‌ایم:
- ایجاد پوشش محافظتی برای فلزات در برابر خوردگی و هوا زدگی
- از لحاظ زیبایی شناختی به دلیل رنگ‌های خاص و زیبای خود کاربرد دارند. بدین ترتیب که، هنرمندان با فرآیند پتینه کاری و اعمال پتینه، به آثار هنری خود رنگ‌ها و بافت‌های منحصر به فرد اضافه می‌کنند.
- به اشیا قدمت و ارزش می‌بخشد
- طراحی پوشش کف ساختمان
- طراحی دکوراسیون، تزئینات سطحی، هنر، طراحی اثاثیه و مبلمان
ترکیبات پتینه
ترکیبات پتینه در فلزات بسته به این‌که به صورت طبیعی ایجاد شده یا مصنوعی القا شده باشد، متفاوت است. و اغلب شامل ترکیبات شیمیایی مختلف نظیر اکسیدها، کربنات ها، سولفیدها یا سولفات‌ها می‌باشد.
ترکیبات پتینه طبیعی
ترکیبات پتینه‌ای که بطور طبیعی به وجود آمده است، بسته به شرایط محیطی و مکانی که شی در آن قرار دارد متغیر است. در زیر چند مثال از ترکیبات پتینه‌ای که بطور طبیعی در شرایط مکانی مختلف روی مس ایجاد شده است را، در جدولی آورده‌ایم:
| نوع فلز | مکان | نحوه تشکیل پتینه | ترکیبات پتینه |
|---|---|---|---|
| مس و برنز | در محیط‌های بیرونی | واکنش شیمیایی با عوامل محیطی نظیر هوا، رطوبت، باران اسیدی و غیره | کلریدهای مس، سولفیدها، سولفات‌ها و کربنات‌ها ( بسته به شرایط محیطی متغیر است، بطور مثال، باران اسیدی اغلب ترکیبات حاوی گوگرد تشکیل می‌دهد. ) |
| مس | در محیط‌های روستایی دارای هوای پاک | واکنش شیمیایی آهسته مس با دی‌اکسید کربن و آب | کربنات مس در ترکیب پتینه غالب است. |
| مس | محیط‌های هوای صنعتی و شهری حاوی باران اسیدی گوگردی ناشی از نیروگاه‌های زغال‌سنگ یا فرآیندهای صنعتی | واکنش شیمیایی مس با عوامل محیطی نظیر باران اسیدی | پتینه عمدتاً از ترکیبات سولفید یا سولفات تشکیل شده است. |
یک لایه پتینه سال‌ها طول می‌کشد تا تحت هوازدگی طبیعی ایجاد شود. و ساختمان‌هایی که در محیط‌های مرطوب ساحلی یا دریایی قرار دارند، لایه‌های پتینه را سریع‌تر از ساختمان‌هایی که در مناطق خشک‌اند، ایجاد می‌کنند.
ترکیبات پتینه مصنوعی
ترکیبات پتینه‌ای که به صورت مصنوعی اعمال می‌شود را، رنگ نهایی مطلوب تعیین می‌کند. بدین ترتیب که بسته به رنگ مورد نظر، ترکیبات پتینه و عناصر واکنش، متغیر خواهد بود. در زیر به چند نمونه از ترکیبات پتینه مس و رنگ‌های نهایی هر یک از ترکیبات، پرداخته‌ایم:
| نوع فلز | ترکیبات پتینه | رنگ پتینه |
|---|---|---|
| آلیاژهای مس، مانند برنز | کلرید مس | رنگ سبز |
| آلیاژهای مس | ترکیبات گوگردی | متمایل به رنگ قهوه ای |
| آلیاژهای مس | سولفید آمونیوم | آبی-سیاه |
| آلیاژهای مس | نیترات مس | آبی-سبز |
| آلیاژهای مس | نیترات آهن | زرد-قهوه ای |
| آلیاژهای مس | جگر گوگرد | قهوه ای-سیاه |
برخی از رنگ‌های پتینه با مخلوط کردن رنگ‌های حاصل از واکنش با سطح فلز با رنگدانه های اضافه شده به مواد شیمیایی به دست می‌آیند.
انواع پتینه
بسته به نوع فلز، نوع ماده، شرایط تشکیل و ترکیبات پتینه، می‌توان آن را مطابق زیر دسته‌بندی کرد:
| نوع پتینه | ویژگی‌ها |
|---|---|
| Verdigris ( وردیگریس یا زنگ مس ) | پتینه سبزی که به طور طبیعی روی مس، برنج و برنز تشکیل می‌شود – در معرض هوا و رطوبت ایجاد می‌شود. |
| Rust ( زنگ ) | پتینه قرمز مایل به قهوه ای – در معرض اکسیژن و آب روی آهن و فولاد ایجاد می‌شود. |
| Tarnish ( تیرگی ) | پتینه تیره‌ای که بر روی نقره و سایر فلزات به دلیل قرار گرفتن در معرض ترکیبات گوگردی موجود در هوا ایجاد می‌شود |
| هوازدگی | اصطلاحی کلی برای فرآیند پیری طبیعی که روی موادی مانند چوب، سنگ و بتن اتفاق می افتد |
پتینه میکروسمنت چیست ؟
پتینه میکروسمنت از جمله متدهای پتینه کاری ساختمان است که در آن از میکروسمنت ( نوعی متریال و پوشش‌دهنده دکوراتیو، بر پایه سیمان و پلیمر )، برای ایجاد طرح‌های پتینه و القای سبک قدیمی به فضا استفاده می‌شود. پوشش پتینه میکروسمنت را می‌توان برای انواع فضا مانند حمام، دستشویی، دیوارها و کف ساختمان و غیره استفاده کرد. این پوشش همچنین، بر انواع سطوح نظیر گچ، سیمان، سنگ و سرامیک قابل اجراست.
پیش از اجرا پتینه میکروسمنت، توصیه می‌شود درباره مزایا و معایب میکروسمنت و نحوه اجرای میکروسمنت مطالعه فرمایید.
مشاهده سایر مقالات آموزشی پتینه کاری
منابع
1- https://en.wikipedia.org/wiki/Patina
2- https://www.mondrianglazing.co.uk/what-is-patination/
3- https://elahe-pirooz.com/پتینه-میکروسمنت/
4- https://citeseerx.ist.psu.edu/document?repid=rep1&type=pdf&doi=53eeda7ce48ac0f20a1d6ed22ad11899c9271b85
سوالات متداول
پتینه ( Patina )، در لغت به معنی تشکیل لایه‌ای نازک بر سطح جسم با گذر زمان است. لایه‌ای که می‌تواند بر روی مواد مختلفی مانند فلز، چوب یا سنگ هنگامی که در معرض هوا، آب و سایر عوامل محیطی هستند، ایجاد شود. و اغلب به دلیل ظاهر منحصر به فرد و قدیمی‌اش ارزشمند است.
پتینه کاری فیلدی از هنر است که در آن به کمک تکنیک‌های مختلف و فرآیندهای شیمیایی، بافت‌ها، رنگ‌ها و طرح‌های پتینه را روی اشیا ( فلز، چوب و غیره ) بطور مصنوعی اعمال می‌کنند، و قدمت را روی اجسام گوناگون شبیه‌سازی می‌نمایند. از جمله متدهای پتینه کاری می‌توان به استفاده از روش‌های مختلف برای افزایش سرعت اکسیداسیون فلزات و اعمال لعاب‌های چوبی خاص برای اضافه کردن سال‌ها روغن دست، فرسودگی و قدمت به چوب، اشاره کرد.
این هنر در صنعت ساختمان نیز، مجموعه اقداماتیست که برای القای حس قدمت به فضا انجام می‌گردد و از جمله آن می‌توان به استفاده از رنگ‌ها و متریال خاص ( میکروسمنت پتینه )، برای دیوارها و کف، یا اعمال طرح‌های برجسته روی دیوار و گچ‌بری‌های برجسته و تخت روی سقف اشاره کرد.
پتینه میکروسمنت از جمله متدهای پتینه کاری ساختمان است که در آن از میکروسمنت ( نوعی متریال و پوشش‌دهنده دکوراتیو، بر پایه سیمان و پلیمر )، برای ایجاد طرح‌های پتینه و القای سبک قدیمی به فضا استفاده می‌شود. پوشش پتینه میکروسمنت را می‌توان برای انواع فضا مانند حمام، دستشویی، دیوارها و کف ساختمان و غیره استفاده کرد. این پوشش همچنین، بر انواع سطوح نظیر گچ، سیمان، سنگ و سرامیک قابل اجراست.
